Gvozdansko Kuşatması
| Gvozdansko Kuşatması | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Osmanlı-Hırvatistan savaşları ve Osmanlı-Habsburg savaşları | |||||||
 Gvozdansko Kalesi'nin kalıntıları | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Hırvatistan Krallığı |  Osmanlı İmparatorluğu | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Damjan Doktorović (ölü) Juraj Gvozdanović (ölü) Nikola Ožegović (ölü) Andrija Stipšić (ölü) | Gazi Ferhad Paşa | ||||||
| Güçler | |||||||
| 300 asker ve madenci | 5.000-10.000 asker | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| Tüm savunmacılar öldü | Bilinmiyor | ||||||
Gvozdensko Kuşatması (Hırvatça: Opsada Gvozdanskog), Habsburg Monarşisi içindeki Hırvatistan Krallığı'nın topraklarında yer alan Gvozdansko Kalesi'nin Osmanlı ordusu tarafından kuşatılmasıdır.
Gvozdensko çevresindeki çatışma ve kale kuşatması, 3 Ekim 1577'den 13 Ocak 1578'e kadar, Hırvat kuvvetlerinin savunmacıları ile Gazi Ferhad Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu arasında devam etti. Çatışma, Osmanlı zaferi ile sonuçlandı, ancak Osmanlı tarafında ağır kayıplar yaşanırken, Hırvatistan Krallığı'na bağlı tüm savunmacılar kuşatma sırasında öldürüldü.
Arka plân
Bulgaristan, Sırbistan ve Bosna'nın düşüşünden sonra Osmanlı İmparatorluğu, kuvvetlerini Macaristan ve Hırvatistan'a yöneltti. İlk karşılaşmalar çoğunlukla krallıkların güney kısımlarına yapılan baskınlardı. 1493 yılında, Hırvat ordusu Krbava Muharebesi'nde yenilgiye uğradı.[1] 1521'de yeni bir Osmanlı fetih dalgası başladı ve ardından Hırvatistan'ın büyük bir kısmı fethedildi veya yağmalandı.[2]
29 Ağustos 1526'da Mohaç Muharebesi'nde Kral II. Lajos[N 1] liderliğindeki Hristiyan kuvvetleri, I. Süleyman liderliğindeki Osmanlı kuvvetleri tarafından yenilgiye uğratıldı.[3] Lajos, bağımsız Macaristan Krallığı'nın sona ermesiyle sonuçlanan muharebede öldü. Hem Macaristan Krallığı hem de Hırvatistan Krallığı, Habsburg ve Osmanlı İmparatorluğu'nun hak iddia ettikleri bölgeler haline geldi. Kutsal Roma İmparatoru V. Karl'ın kardeşi ve geleceğin imparatoru I. Ferdinand, II Lajos'un[4] kız kardeşiyle evlendi ve hem Macaristan hem de Hırvatistan soyluları tarafından kral seçildi.[5][N 2]
Gvozdansko Kalesi
Gvozdansko Kalesi, Dvor ve Glina kasabaları arasındaki ana yolda yer alan Zrinski ailesinin sahip olduğu bir kaleydi. Köşelerinde dört kule ve girişinde daha büyük bir kule mevcuttu. Kaleden ilk olarak 1488 yılında bahsedildi. Kale yakındaki demir, bakır, kurşun ve gümüş madenlerini korumak için inşa edildi. Zrinski ailesi Gvozdansko'da kendi paralarını bastı.[7]
Osmanlılar Gvozdansko Kalesi'ni birkaç kez fethetmeye çalıştı.[8] Osmanlıların ilk büyük girişimi 1566 yılında gerçekleşti.[8] İkinci başarısız girişim, 1561'de Malkoç Bey komutasındaki 8.000 Osmanlı askerinin kaleye saldırmasıyla gerçekleşti.[8] Üçüncü deneme ise 1574'te Gazi Ferhad Paşa komutasındaki ordunun kaleyi ele geçirmeye çalışmasıyla gerçekleşti.[8] 1576'da Kapıcı Paşa tarafından yapılan bir başka girişim de başarısız oldu.[8][9]
Hazırlık
1573'ün başlarında, kuzeybatı Hırvatistan'da bir köylü isyanı başladı. İsyan hızla bastırıldı, ancak ağır kayıplar verildi.[10] İsyan, ülkedeki malî ve askerî durumu daha da kötüleştirdi.[11] Osmanlı İmparatorluğu, Mart 1573'te Venedik Cumhuriyeti ile yerel sancakbeylerinin kuvvetlerini Hırvatistan'a yönlendirmelerine olanak tanıyan bir barış antlaşması imzaladı. 1573 ve 1574 yılları boyunca, sınırdaki birkaç kale tahrip edildi ve Hırvat kuvvetleri saldırıları güçlükle engelledi. 15 Mayıs 1574'te, Hırvat Parlamentosu iki yeni kale inşa etmeye ve Slunj da dahil olmak üzere yedisini güçlendirmeye ve fon toplanmasına yardımcı olmak için yeni vergiler getirmeye karar verdi. Ancak, bu tedbirlerin genel savunma durumu üzerinde önemli bir etkisi olmadı.[10]
19 Aralık 1574'te Hırvatistan Parlamentosu'nun bir oturumunda Gašpar Alapić, Ban Juraj Drašković ile birlikte Hırvatistan'ın eş-Ban'ı seçildi. Sultan II. Selim aynı ay öldü ve yerine oğlu III. Murad geçti.[12] Gazi Ferhad Paşa, 1575'te Bihać'e yapılan başarısız bir saldırı da dahil olmak üzere sınır daki birçok saldırıyı yönetti. Eylül ayında, savaşta öldürülen Habsburg Generali Herbard VIII von Auersperg liderliğindeki bir orduyu yendi ve daha sonra Bosna Sancağı'na geri döndü. Yıl boyunca yaptığı eylemler Hırvat savunmasını ciddi şekilde zayıflattı ve böylece Korana, Mrežnica ve Kupa nehirlerine doğru ilerleme sağlandı.[12]
Sultan III. Murad, 22 Kasım 1575'te babasının İmparator II. Maximilian ile yaptığı barış antlaşmasını onaylasa da, II. Maximilian'ın yönettiği topraklara Osmanlı akınları durmadı. Ertesi yıl 50-60 Osmanlı akını kaydedildi.[13] 1576'da Una'nın batısında ve Sava ile Drava nehirleri arasında eşzamanlı saldırılar düzenlendi.[12] Nisan 1576'da, yaklaşık 7 bin Osmanlı askeri Gvozdansko'nun kuzeyindeki Hrastovica kasabasına saldırdı, ancak kasabanın garnizonu saldırıyı püskürttü. Haziran ayında, Osmanlılar Gvozdansko'nun güneybatısındaki Bužim kasabasını ele geçirdiler ve kısa bir süre sonra 130 kişilik garnizona sahip olan Gvozdansko Kalesi'ne saldırmaya başladılar. Osmanlılar, Hırvat Askeri Sınır Komutanı Johann Auersperg, Vladislav Bukovački ve Juraj Mindsenti'nin önderliğindeki takviye kuvvetlerin gelmesiyle üç gün süren çatışmalardan sonra geri çekildiler. Doğu tarafındaki kale duvarları Osmanlı topçuları tarafından kısmen aşıldı.[13][14]
Cazin kasabası 18 Temmuz'da ele geçirildi. Yıl sonuna kadar, Una ve Glina nehri arasındaki alanın büyük kısmı Osmanlı kontrolü altına girdi. Bölgede kalan Hırvat kaleleri izole edildi ve çevreleri terk edildi. Ülkedeki zor durum, hem Alapić hem de Drašković'in İmparator'dan görevlerinden almalarını istediği için, banın belirsiz konumundan da etkilendi. Ban daha sonra Krsto Ungnad'a teklif edildi, ancak şartları imparator tarafından reddedildi. 12 Ekim'de II. Maximilian öldü ve yerine oğlu II. Rudolf geçti. II. Rudolf, hem Drašković hem de Alapić'e mektuplar göndererek, görevlerini yerine getirmeye devam etmelerini istedi. 25 Aralık'ta Habsburg ve Osmanlı temsilcileri 8 yıllık bir barış antlaşması imzaladı.[15][16]
1577'deki Hırvat savunma hattı Drava Nehri'nden Senj kasabasına kadar uzanmaktaydı.[15] 4.729 erkek, sınır kaleleri ve kasabalarında konuşlandırıldı. Habsburg yetkilileri, Askeri Sınırı güçlendirmeyi ve asker sayısını artırmayı planladı.[17] Rudolf II, sınırı güçlendirme görevini amcası II. Karl'a verdi.[14]
Temmuz ayında Bihać çevresinde ve Kordun bölgesinde yeni bir Osmanlı akın dalgası başladı. Eylül ayında Gazi Ferhad Paşa komutasındaki ordu, Cazin'in kuzeyindeki Glina Nehri'ne kadar kalan kaleleri ele geçirdi.[18]
Kuşatma
Ekim ayı başlarında, büyük bir Osmanlı ordusu Ferhad Paşa ve Kapıcı Paşa tarafından orta Hırvatistan'a doğru hareket etti.[19] Bu ordu 3 Ekim'de Gvozdansko'yu kuşattı.[18] Kale, Damjan Doktorović, Jure Gvozdanović, Nikola Ožegović ve Andrija Stepšić'den oluşan dört deneyimli yüzbaşının komutası altında, çoğu madenci ve askerden oluşan yaklaşık 300 kişi tarafından savunuldu.[9]
Askerlerden biri Osmanlı hatlarından geçerek Hırvatistan'ın elindeki Steničnjak kasabasına ulaşmayı başardı. Ancak asker eksikliği karşı saldırıyı engelledi. Osmanlı'nın geri çekilmesinin öngörüldüğü kışa kadar Gvozdansko'nun kuşatmaya dayanabileceği tahmin edilmekteydi. Ferhat Paşa, topçuları çevredeki tepelere konuşlandırdı ve kalenin uzun süreli bombalanmasını emretti.[20] Kuşatma, kaleye yiyecek ve mühimmat tedarikini engelledi. Ayrıca su sıkıntısı da mevcuttu.[15] Kaleye son erzak Ağustos ayında getirildi. Gvozdansko'yu kuşatma altında tutmak için Osmanlı ordusunun bir kısmı bırakılırken, geri kalanı Ferhad Paşa komutası altında 13 Kasım'da ele geçirilen Ostrožac da dahil olmak üzere kalan komşu kalelere saldırdı. Kısa bir kuşatmanın ardından, 20 Aralık'ta eski Zrinski ailesinin ikametgâhı olan Zrin Kalesi ele geçirildi. Zrin'in de düşmesiyle birlikte, Gvozdansko tamamen Osmanlı'nın kontrolündeki kale ve kasabalarla çevrili kaldı.[21]
Aralık ayının sonunda Osmanlı ordusunun büyük bölümü Gvozdansko yakınlarındaki kuşatma gücüne katıldı. Gvozdansko çevresinde 30 topla birlikte yaklaşık 5.000 asker ve çevresinde de aynı sayıda asker konuşlandırıldı.[9] Kale 2 aydan fazla bir süredir kuşatma altındaydı. Savunma gücü yiyecek ve mühimmattan yoksun kaldı ve açlık, susuzluk ve soğuktan muzdaripken, pek çoğu çatışmada öldü veya yaralandı.[22] Tüm teslim çağrıları reddedildi. 10, 11 ve 12 Ocak'ta Gvozdansko'ya düzenlenen üç büyük saldırı püskürtüldü ve kuşatmanın son günlerinde sadece 30 kadar asker hayatta kaldı.[21]
Son saldırı 12-13 Ocak gecesi için planlandı, ancak gece yarısı civarında kaledeki ışıklar söndü. Komutanlar bunun bir tuzak olduğunu düşündü ve saldırı sabaha ertelendi. Osmanlılar şafak vakti kale kapılarını geçince herhangi bir direnişle karşılaşmazlarken, yalnızca cesetlerle karşılaştılar. Tüm savunma güçlerini ölü olarak buldular. Kalede yiyecek veya su kalmadı. Ferhad Paşa ölüler için bir Hristiyan cenazesi düzenlenmesi emrini verdi.[23][22]
Sonrası
Gvozdansko'nun ve Ostrožac, Cazin, Bužim ve Zrin'in de aralarında bulunduğu diğer kalelerin kaybedilmesi savunma organizasyonunda birçok değişikliğe yol açtı. 6 Şubat 1578'de Krsto Ungnad, Hırvatistan Parlamentosu tarafından yeni Hırvatistan Ban'ı olarak onaylandı. Hırvat Askeri Sınırı'nın idaresi 25 Şubat'ta Arşidük II. Karl'a verildi.[24] Rudolf'un kardeşi Ernest, Drava Nehri ve Erdel arasındaki Askeri Sınırın komutasına getirildi.[25] II. Karl'a, Graz'da bir Savaş Konseyi toplama ve sınırdaki generalleri, kaptanları ve diğer subayları atama hakkı verildi. Hırvat Ban'ı, askerî işlerde Arşidük'e bağlıydı.[24] Avusturya'nın iç kuvvetleri Askeri Sınır'a mali destek sağladılar ve Viyana Savaş Konseyi'nden (Hofkriegsrat) bağımsız olan Graz Savaş Konseyi'nde sandalye kazandılar. Sınırın eski sivil idaresinin yerini Habsburg askeri yetkilileri aldı. Böyle bir örgüt sınırı Hırvat makamlarından daha da ayırdı.[26]
Gvozdansko'nun ele geçirilmesinin ardından, yakındaki tüm madenler imha edildi.[23] Osmanlılar, 1578 Aralık ayında kaleye kalıcı bir garnizon yerleştirdiler. Duvarları 1579'da yeniden inşa edildi ve kale ek toplarla donatıldı. Gvozdansko, 1685 yılına kadar Osmanlı kontrolünde kaldı.[27]
Notlar
- ^ II. Layoş ya da II. Louis olarak da bilinir
- ^ 1527'de Hırvat soyluları, Ferdinand'ı kral olarak seçmek için Çetin'de bir araya gelerek ona ve varislerine veraseti onayladılar. Ferdinand, tahta çıkması karşılığında, Hırvatların Macar krallığıyla birleştiklerinde sahip oldukları tarihi haklara, özgürlüklere, yasalara ve geleneklere saygı göstereceğine ve Hırvatistan'ı Osmanlı saldırılarına karşı koruyacağına söz verdi.[6]
Dipnotlar
- ^ Tanner 2001, s. 30.
- ^ Ágoston and Alan Masters (2009), ss. 163-164
- ^ Turnbull (2003), s. 49
- ^ Turnbull (2003), ss. 49-51.
- ^ Corvisier and Childs (1994), s. 289
- ^ R. W. Seton -Watson:The southern Slav question and the Habsburg Monarchy page 18
- ^ Nodilo 2003, ss. 304-305.
- ^ a b c d e Deželić (1868), ss. 713-714
- ^ a b c Nodilo 2003, s. 306.
- ^ a b Mažuran 1998, s. 126.
- ^ Guldescu 1970, s. 86.
- ^ a b c Mažuran 1998, s. 127.
- ^ a b Klaić 1973, s. 396.
- ^ a b Horvat 1924, chapter 73.
- ^ a b c Mažuran 1998, s. 128.
- ^ Klaić 1973, s. 399.
- ^ Klaić 1973, ss. 409-410.
- ^ a b Klaić 1973, s. 412.
- ^ Lopašić 1890, s. 21.
- ^ Kekez 2011, ss. 71-72.
- ^ a b Klaić 1973, s. 413.
- ^ a b Mažuran 1998, s. 129.
- ^ a b Klaić 1973, s. 414.
- ^ a b Mažuran 1998, s. 130.
- ^ Guldescu 1970, s. 87.
- ^ Guldescu 1970, ss. 87-88.
- ^ Kekez 2011, s. 73.
Kaynakça
- Ágoston, Gábor; Masters, Bruce Alan (2009). Encyclopedia of the Ottoman Empire. Infobase Publishing. ISBN 9781438110257.
- Deželić, Đuro (1868). Dragoljub: zabavan i poučan tjednik. Zagreb.
- Corvisier, André; Childs, John (1994). A dictionary of military history and the art of war. Wiley-Blackwell. ISBN 9780631168485. 13 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2020.
- Guldescu, Stanko (1970). The Croatian-Slavonian Kingdom: 1526–1792. Lahey: Walter de Gruyter GmbH & Co KG. ISBN 9783110881622. 3 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2020.
- Horvat, Rudolf (1924). Povijest Hrvatske: od najstarijeg doba do g. 1657 [History of Croatia: from the earliest times to 1657] (Hırvatça). 1. Zagreb: Tiskara Merkur. 31 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2020.
- Kekez, Hrvoje (2011). "Osmanska opsada Gvozdanskog 1578" [The Ottoman siege of Gvozdansko in 1578]. VP: Magazin za vojnu povijest (Hırvatça). Zagreb: Večernji list. 4: 70-73.
- Klaić, Vjekoslav (1973). Povijest Hrvata od najstarijih vremena do svršetka XIX. stoljeća [History of Croats from the earliest times to end of 19th century] (Hırvatça). 5. Zagreb: Nakladni zavod Matice hrvatske. 4 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2020.
- Lopašić, Radoslav (1890). Bihać i Bihaćka krajina: mjestopisne i poviestne crtice (Hırvatça). Zagreb: Marjan tisak.
- Mažuran, Ive (1998). Povijest Hrvatske od 15. stoljeća do 18. stoljeća [History of Croatia from the 15th to the 18th century] (Hırvatça). Zagreb: Golden marketing.
- Nodilo, Branko (2003). "Zrinske utvrde u hrvatskom Pounju" [Fortresses built by Zrinski family in Croatian pounje region] (PDF). Građevinar (Hırvatça). Zagreb: Croatian Society of Civil Engineers. 55: 301-307. 21 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Ekim 2020.
- Tanner, Marcus (2001). Croatia: A Nation Forged in War. New Haven: Yale University Press. ISBN 978-0-300-09125-0. 12 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2020.
- Tkalčić, Ivan Krstitelj (1861). Hrvatska povjesnica (Hırvatça). Bizotiskom Dragutina Albrechta. 29 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2020.
- Turnbull, Stephen (2003). The Ottoman Empire, 1326-1699. New York (USA): Osprey Publishing Ltd. ISBN 9781841765693.
Konuyla ilgili yayınlar
- Pavičić, Ante Tresić (2000). Gvozdansko: epos u 32 pjevanja (Hırvatça). AGM. ISBN 9789531741064.
| |
|---|---|
| 13.-14. | |
| 15. |
|
| 16. |
|
| 17. |
|
| 18. |
|
| 19. | |
| 20. |
|
Osmanlı mağlubiyetleri italik olarak gösterilmiştir. | |
