Podróże w czasie jako motyw literacki i filmowy

 Główny artykuł: Podróżowanie w czasie.
 Ten artykuł należy dopracować:
→ poprawić styl – powinien być encyklopedyczny,
Wyliczenie wystąpień motywu przerobić na omówienie motywu.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.
Samochód De Lorean przebudowany na wehikuł czasu z trylogii Powrót do przyszłości
TARDIS, statek kosmiczny i równocześnie wehikuł czasu z serialu Doktor Who

Podróże w czasie, zarówno w przyszłość, jak i przeszłość, oraz związane z nimi możliwości i paradoksy są często istotnym wątkiem w literaturze fantastycznonaukowej.

Pierwsze opisy w literaturze

Opowiadanie Memoirs of the Twentieth Century irlandzkiego pisarza Samuela Maddena z roku 1733 stanowi zbiór listów angielskich ambasadorów z różnych krajów. Występują w nim też listy z roku 1997 i 1998 dostarczone przez anioła stróża narratorowi, w których opisane jest życie ambasadorów w latach 90. XX wieku.

Francuski pisarz Louis-Sébastien Mercier w 1771 roku w noweli L’An 2440, rêve s’il en fut jamais (Rok 2440: Marzenie jeśli kiedykolwiek jakieś było) opisuje dzieje mężczyzny, który zasypia po burzliwej dyskusji z pewnym filozofem i budzi się w Paryżu roku 2440. Dwudziestoletnią podróż w czasie, również we śnie, odbywa Rip Van Winkle w opowiadaniu Washingtona Irvinga napisanym w 1819 r.

W 1838 roku w czasopiśmie Dublin Literary Magazine ukazało się krótkie opowiadanie Missing One’s Coach: An Anachronism anonimowego autora, w którym bohater zostaje przeniesiony wstecz o tysiąc lat. Zdarzenia mają jednak też senny charakter, choć przez pisarza Augusta Derletha zostały sklasyfikowane w 1951 roku jako opis podróży wstecz w czasie.

W powieści Charlesa Dickensa Opowieść wigilijna (1843) skąpiec Ebenezer Scrooge zostaje przeniesiony do własnej przeszłości i przyszłości i ma charakter zbliżony do współczesnych opisów podróży w czasie, choć Scrooge nie jest w stanie wpłynąć bezpośrednio na zdarzenia w przyszłości i przeszłości, a pozostaje jedynie biernym obserwatorem.

Bardziej jednoznaczna podróż w czasie została w 1861 roku opisana przez francuskiego botanika Pierre’a Boitarda w książce Paris avant les hommes (Paryż przed człowiekiem), w której bohater zostaje przeniesiony w prehistoryczne tereny Paryża przed ich zaludnieniem.

Bardziej nowoczesny przykład fikcyjnej podróży w czasie widać też w krótkim opowiadaniu Edwarda Page’a Mitchella z 1881 roku opublikowanym w czasopiśmie New York Sun – The Clock That Went Backward (Zegar który chodził w tył). Również A Connecticut Yankee in King Arthur’s Court (1889) Marka Twaina, w którym bohater znajduje się w czasach króla Artura stanowi jeden z pierwszych przykładów tej tematyki w literaturze. Opowiadanie to, dzięki popularności autora, zostało odebrane[styl do poprawy] w szerokich kręgach czytelników.

Pierwszą opowieścią, w której podróż w czasie dokonuje się za pomocą wehikułu czasu, to El Anacronópete hiszpańskiego pisarza Enrique Gaspara y Rimbau z roku 1887. Najbardziej popularnym przykładem wczesnej literatury o podróżach w czasie stała się powieść Wehikuł czasu autorstwa angielskiego pisarza Herberta George’a Wellsa, która ukazała się w 1895 roku. Choć Wells pracował nad zagadnieniem już od 1888 roku, publikując wpierw prekursora bestsellera – mniej popularną powieść The Chronic Argonauts.

Powieść Tourmalin’s Time Cheques z 1891 r. napisana przez Thomasa Ansteya Guthrie (ukazała się pod pseudonimem autora – F. Anstey) zajmuje się po raz pierwszy paradoksami wynikającymi z podróżowania wstecz w czasie.

Literatura współczesna i film

Na kanwie powieści Wellsa powstały niezliczone utwory z tematyką podróży w czasie. Z ogromną popularnością spotkała się trylogia amerykańska Powrót do przyszłości, której pierwsza część weszła na ekrany kin w roku 1985. Rolę Wehikułu czasu przejął w filmie specjalnie zmodyfikowany samochód sportowy. Trylogia podejmuje zagadnienie paradoksów związanych z podróżą wstecz w czasie oraz prawdopodobnie tzw. wieloświatów – równolegle obok siebie istniejących wszechświatów.

Innym szeroko spopularyzowanym przykładem jest Captain Future powieść amerykańska z lat 40. XX wieku. Światową popularność zyskał oparty na niej japoński serial animowany z 1978 roku.

W literaturze współczesnej po motyw podróży w czasie sięgnął m.in. Dean Koontz. W jego powieści „Grom” wynalazku umożliwiającego podróże w czasie dokonali w czasie II wojny światowej niemieccy narodowi socjaliści, a główny bohater usiłuje na różne sposoby przeszkodzić im w wykorzystaniu wynalazku do wygrania wojny i zdobycia władzy nad światem.

Motyw podróży w czasie pojawia się również w utworach Harry’ego Harrisona z cyklu Stalowy Szczur np. Stalowy Szczur ocala świat gdzie bohaterowie podróżują w obu kierunkach[1].

Literatura

Nie wszystkie wczesne opisy są jednoznacznym nawiązaniem do współczesnego obrazu podróży w czasie znanego z dzisiejszej literatury science-fiction

Film oraz inne media

Filmy

  • 12 małp – Twelve Monkeys, USA, 1995
  • Avengers: Koniec gry – Avengers: Endgame, USA, 2019
  • Bandyci czasu – Time Bandits, Wielka Brytania, 1981
  • Czas na miłość – About time, USA, 2013
  • Częstotliwość – Frequency, USA, 2000
  • Deja Vu – Déjà vu, USA, 2006
  • Dom nad jeziorem – The Lake House, USA, 2006
  • Efekt motyla – The Butterfly Effect, USA, 2004
  • Fiddlers Three – Fiddlers Three, Wielka Brytania, 1944
  • Filar – La Jetée, Francja, 1962
  • Goście, goście – Les Visiteurs, Francja, 1993
  • Goście, goście II – korytarz czasu – Les Couloirs du temps: Les visiteurs 2, Francja, 1998
  • Goście w Ameryce – Just Visiting, Francja, USA, 2001
  • Gwiezdne wrota: Continuum – Stargate: Continuum, Kanada, USA, 2008
  • I uderzył grom – A Sound of Thunder, USA, 2005
  • Interstellar - USA, 2014
  • Ile waży koń trojański? – Ile waży koń trojański?, Polska, 2008
  • Jeszcze raz Pearl Harbour – The Final Countdown, USA, 1980
  • Kate i Leopold – Kate & Leopold, USA, 2001
  • Linia czasu – Timeline, USA, 2003
  • Na skraju jutra – Edge of Tomorrow, USA, Australia, 2014
  • Next – Next, USA, 2007
  • Obłęd – The Jacket, USA, 2005
  • Od czasu do czasu – From Time to Time, Wielka Brytania, 2009
  • Pętla czasu – Looper, USA, Chiny, 2012
  • Planeta Małp – Planet of the Apes, USA, 1968
  • Planeta Małp – Planet of the Apes, USA, 2001
  • Powrót do przyszłości – Back to the future, USA, 1985
  • Powrót do przyszłości II – Back to the future II, USA, 1989
  • Powrót do przyszłości III – Back to the future III, USA, 1990
  • Poza barierą czasu – Beyond the Time Barrier, USA, 1960
  • Projekt Almanach: Witajcie we wczoraj – Project Almanac, USA, 2015
  • Przeznaczenie – Predestination, Australia, 2014
  • Star Trek IV: Powrót na Ziemię – Star Trek: The Voyage Home, USA, 1986
  • Star Trek: Pierwszy kontakt – Star Trek: First Contact, USA, 1996
  • Star Trek – Star Trek, USA, Niemcy, 2009
  • Strażnik czasu – Timecop, USA, 1994
  • Tajmiaki – Minutemen, USA, 2008
  • Time Flies – Time Flies, Wielka Brytania, 1944,
  • Terminator – The Terminator, USA, 1984
  • Terminator 2: Dzień sądu – Terminator 2: Judgment Day, USA, 1991
  • Terminator 3: Bunt maszyn – Terminator 3: Rise of the Machines, USA, 2003
  • Terminator: Genisys – Terminator Genisys, USA, 2015
  • Ucieczka z Planety Małp – Escape from the Planet of the Apes, USA, 1971
  • Wehikuł czasu – The Time Machine, USA, 1960
  • Wehikuł czasu – The Time Machine, USA, 2002
  • Wynalazek – Primer, USA, 2004
  • Zaklęci w czasie – The Time Traveler’s Wife, USA, 2009
  • Zbrodnie czasu – Cronocrímenes, Hiszpania, 2007
  • Tenet

Seriale

  • Terminator: Kroniki Sary Connor – Terminator: The Sarah Connor Chronicles, USA, 2008–2009
  • Herosi – Heroes, USA, 2006–2008
  • Zagubieni – Lost, USA, 2004–2010
  • Journeyman – podróżnik w czasie – Journeyman, USA, 2007
  • Doctor Who, Wielka Brytania, 1963–1989, kontynuowany od 2005
  • Zagubiony w czasie – Quantum Leap, USA, 1989–1993
  • Misja w czasie – Seven Days, USA, 1998–2001.
  • Filip z przyszłości – Phil of the Future, USA, 2004–2006
  • Tango z aniołem – Tango z aniołem, Polska, 2005–2006
  • Miasteczko South Park – South Park – (odc.) Goobacks, sezon 8, USA (serial animowany)
  • Gwiezdne wrota – odcinki: 1969 (sezon 2), Window of Opportunity (sezon 4), 2001 (sezon 5), Moebius, część 1 i 2 (sezon 8)
  • Gwiezdne wrota: Atlantyda – odcinki: Before I Sleep (sezon 1), The Last Man (sezon 4)
  • Gwiezdne wrota: Wszechświat – odcinki: Time (sezon 1), Twin Destinies, Common Descent (sezon 2)
  • Loki – USA, 2021
  • Star Trek: Enterprise – wątek wojny temporalnej
  • Steins;Gate – シュタインズ ゲート (j.jap.), Japonia, 2011
  • W pułapce czasu – Time Jam: Valerian & Laureline (j.ang.), Francja, Japonia, 2007 (serial animowany)
  • Futurama – Futurama, USA, 1999–2013 (serial animowany)
  • Continuum: Ocalić przyszłość – Continuum, USA, 2012–2014 (serial TV)
  • Tajemnica Sagali, Polska, Niemcy, 1996
  • Flash, USA, od 2014
  • DC's Legends of Tomorrow, USA, od 2016
  • Dark, Niemcy, 2017–2020
  • Outlander, USA, od 2014
  • Znajdź mnie w Paryżu, 2018-2020

Gry komputerowe

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Harrry Harrison: Stalowy Szczur ocala świat. Amber, 1972. ISBN 83-7082-621-0.

Linki zewnętrzne

  • Motyw podróży w czasie w TV Tropes (ang.)