Santa Maria della Pace

Santa Maria della Pace
vooraanzicht van de kerk
Plaats	Rome
Denominatie	rooms-katholiek
Gewijd aan	Maria
Coördinaten	41° 54′ NB, 12° 28′ OL
Gebouwd in	15de eeuw, portiek 17de eeuw
Architectuur
Stijlperiode	renaissance, barok
Kerkprovincie
Titulair kardinaal	Francisco Javier Errázuriz Ossa
Lijst van titelkerken
Portaal    Christendom

De Santa Maria della Pace is een kerk in Rome, gelegen in de nabijheid van Piazza Navona en de Santa Maria dell'Anima.

Geschiedenis en naam

De bouw van de kerk startte omstreeks 1480 op last van paus Sixtus IV, en duurde tot 1484 tijdens het pontificaat van Innocentius VIII; de architect was vermoedelijk Baccio Pontelli. Rond 1656 werd de kerk op last van paus Alexander VII gerestaureerd door Pietro da Cortona. Bij die gelegenheid voegde hij er ook de barokke gevel met de halfronde portiek aan toe.

De Italiaanse naam van de kerk betekent "Onze Lieve Vrouw van de Vrede". Hij is afgeleid van het schilderij genaamd "Madonna della Pace" dat wordt bewaard op het hoogaltaar. Voor deze naam worden uiteenlopende verklaringen geboden:

• In de portiek van de kapel^[1] die voordien op deze plaats stond zou zich een wonder hebben voorgedaan: een gokker zou uit woede om een verloren spel een steen hebben gegooid naar het schilderij van Maria dat daar hing, waarop de beeltenis begon te bloeden. Volgens een andere versie begon de afbeelding te bloeden nadat een dronken soldaat ze met zijn zwaard had doorboord. Op het bericht van dat wonder bracht paus Sixtus IV een bezoek aan de gewonde Madonna en besloot hij voor haar een kerk van de vrede te bouwen.^[2] Het is dit schilderij van de Madonna dat nog steeds wordt bewaard op het hoogaltaar van de kerk.
• Een andere versie stelt dat paus Sixtus IV met de bouw van deze kerk de gelofte heeft vervuld die hij had gedaan als de samenzwering van de familie Pazzi in Florence niet tot een oorlog zou leiden.^[3]
• Nog een andere verklaring van de naam verwijst naar de Vrede van Bagnolo, die een einde maakte aan de oorlog tussen de Republiek Venetië en Ercole I d'Este, hertog van Ferrara.^[4][5]

Beschrijving van de kerk

Gevel

In 1656 kreeg de kerk een barokke façade, ontworpen door Pietro da Cortona. Centraal is de halfronde portiek met Dorische zuilen die alle aandacht trekt op dit kleine pleintje doordat hij ver vooruitspringt. De achterwand van deze gevel is concaaf; met een smalle boog overspant hij elk van beide aangrenzende straatjes.

Op de portiek staat de Latijnse tekst te lezen: "Suscipiant montes pacem populo et colles iustitiam". Deze regels komen uit Psalm 72 en betekenen: Mogen de bergen het volk vrede brengen en de heuvels rechtvaardigheid. In de tondo's links en rechts op de gevel zijn in laagreliëf de belangrijkste pausen afgebeeld die tot de bouw van deze kerk hebben bijgedragen: rechts Sixtus IV die de kerk heeft laten bouwen in 1482 en links Alexander VII die ze in 1656 heeft laten restaureren.

Schip

De kerk bestaat uit een kort schip dat uitgeeft op het achthoekige centrale gedeelte van de kerk, voor het hoofdaltaar. Het schip heeft geen zijschepen maar wel twee kapellen aan weerszijden: rechts de kapellen van de families Chigi en Cesi, links die van de families Pontezzi en Mignanelli.

Chigi-kapel

• 
  De Chigi-kapel: fresco van de Sibillen (Rafaël).
• 
  De Sibille van Cumae en de Perzische Sibille.
• 
  De Frygische Sibille en de Sibille van Tibur.
• 
  De profeten Habakuk en Jonas.
• 
  De profeten David en Daniel.

De architectuur van de eerste kapel aan de rechterzijde is ontworpen door de schilder Rafaël in opdracht van de Sienese bankier Agostino Chigi. Het bronzen altaarreliëf stelt Christus voor die na zijn kruisiging wordt gedragen door engelen; links en rechts zijn marmeren beelden die de Sienese heiligen Catherina en Bernardinus voorstellen.

Het fresco rondom de boog is van de hand van Rafaël (1514) en stelt vier sibillen voor die de boodschappen van God lezen die hen worden overgebracht door engelen, en die de geboorte van Christus en de verrijzenis van de doden voorspellen. Tussen de vier sibillen in staan drie "putti" (kinderlijke engelfiguurtjes). Deze voorstelling van de sibillen verraadt de invloed van het werk van Michelangelo aan het gewelf van de Sixtijnse kapel (1512).^[6] De compositie van Rafaël valt op door haar kleurenrijkdom, de variatie in de houdingen van de sibillen en de engelen, hun doordachte opstelling rondom de boog, de afwisseling tussen boeken en schriftrollen, de verschillende leeftijden van de sibillen en de sierlijke plooienval van hun gewaden.

Het fresco met de profeten boven de boog is eveneens ontworpen door Rafaël maar werd uitgevoerd door zijn medewerkers. Links staan de profeten Habakuk en Jona, en rechts David en Daniel.

• 
  Cesi-kapel.
• 
  De apostel Paulus.
• 
  Rosso Fiorentino: de schepping van Eva, en de Zondeval.
• 
  De Ponzetti-kapel, met fresco's van Baldassare Peruzzi.
• 
  Baldassare Peruzzi: scènes uit het Oude en het Nieuwe Testament.
• 
  Baldassarre Peruzzi: de heiligen Brigida en Catherina bevelen kardinaal Ferdinando Ponzetti aan bij Maria.

Cesi-kapel

De tweede kapel rechts is van de familie Cesi en is architecturaal ontworpen door Antonio da Sangallo de Jongere (1525). In de kapel staan de sarcofagen van Angelo Cesi en zijn vrouw Francesca. Aan de buitenzijde van deze kapel staan beelden van de apostelen Petrus en Paulus (werk van Vincenzo de Rossi) opgesteld in nissen die zijn omkaderd met een rijkelijke sculptuur in renaissancestijl (werk van Simone Mosca). Het reliëf boven de boog (eveneens van Vincenzo de Rossi) stelt profeten en engelen voor. Het fresco daarboven verbeeldt de Schepping van Eva en de Zondeval (werk van Rosso Fiorentino).

Ponzetti-kapel

De eerste kapel aan de linkerzijde is van de familie Ponzetti en dateert uit 1505-1509. De fresco's zijn gemaakt door Baldassare Peruzzi (1516). Het altaarfresco toont hoe kardinaal Ferdinando Ponzetti door de heiligen Brigida en Catherina van Alexandrië wordt aanbevolen aan Maria. In de concha zijn taferelen van het Oude en het Nieuwe Testament uitgebeeld. In de middelste strook: kersttafereel; de aanbidding der koningen; de vlucht naar Egypte.

Mignanelli-kapel

De tweede kapel aan de linkerzijde is van de familie Mignanelli. Het fresco in de lunet boven de boog is van Filippo Lauri (1657) en stelt de verdrijving uit het Aards paradijs en de familie van Adam voor.

Centrale gedeelte van de kerk

• 
  Centrale gedeelte van Santa Maria della Pace.
• 
  Madonna della Pace, 15de eeuw.
• 
  De koepel.
• 
  Girolamo Siciolante da Sermoneta: Aanbidding van de herders.
• 
  Olgiati-kapel: De doop van Christus, van Orazio Gentileschi.

Het centrale gedeelte van de kerk is achthoekig en is volledig overspannen door een koepel. Dit gedeelte is ontworpen door de genoemde Antonio da Sangallo de Jongere, en is versierd met stucwerk ontworpen door Pietro da Cortona.

Achteraan, tegenover het schip met de zijkapellen, ligt het hoofdaltaar dat is ontworpen door Carlo Maderno (1611). Hier bevindt zich het 15de-eeuwse schilderij "Madonna della Pace (Onze-Lieve-Vrouw van de Vrede) dat na een wonder zou aanleiding hebben gegeven tot de bouw van deze kerk. De allegorische figuren op het timpaan erboven zijn van Stefano Maderno, en stellen de Vrede en de Rechtvaardigheid voor.

Links en rechts van het hoofdaltaar zijn telkens 3 zijkapellen, waarin schilderijen van onder andere Carlo Maratta (de Visitatie), Baldassare Peruzzi (Opdracht in de tempel), Orazio Gentileschi (Doop van Christus) en Girolamo Siciolante da Sermoneta (Aanbidding door de herders). In de eerste kapel links van het hoofdaltaar hangt een houten kruis uit de 14de eeuw tegen een verguld marmeren altaarstuk van de school van Andrea Bregno.

Titelkerk

De kerk is sinds 1587 titelkerk. Kardinaal-titularis is sinds 2001 de Chileen Francisco Javier Errázuriz Ossa.

Klooster

• 
  Chiostro del Bramante, en koepel van de Santa Maria della Pace.
• 
  Tenhemelopneming van Maria.
• 
  Dood van Maria.
• 
  Pietà.
• 
  Bruiloft van Kana.
• 
  Kersttafereel, met de drie koningen en de herders.

De kerk en het klooster ernaast werden in 1487 toevertrouwd aan de reguliere kanunniken van Sint-Jan van Lateranen. De bouw van het huidige klooster is de eerste opdracht die Donato Bramante kreeg toevertrouwd in Rome (1500-1504) in opdracht van kardinaal Oliviero Carafa. Het bevat een sierlijke kloosterrondgang in zuivere renaissancestijl, Chiostro del Bramante genoemd. De rondgang is perfect vierkant en bestaat uit twee verdiepingen: de benedenverdieping is een portiek die steunt op 16 vierkante pilasters, 4 aan elke zijde, verbonden met rondbogen. De tekst op de architraaf daarboven verkondigt duidelijk dat Oliviero Carafa, bisschop van Ostia en kardinaal van Napels, dit klooster in 1504 heeft laten bouwen voor de reguliere kanunniken van de Congregatie van Lateranen. Tegen de buitenmuur van deze gelijkvloerse verdieping zijn de lunetten gedecoreerd met fresco's die Bijbelse taferelen voorstellen. In de loggia op de bovenverdieping staan de eveneens vierkante pilasters in het verlengde van die van de benedenverdieping, maar is de afstand gehalveerd door de tussengeplaatste slanke ronde zuilen.

De kloostergebouwen werden in 1997 gerestaureerd; ze zijn niet meer in gebruik als klooster maar als ontmoetings- en cultureel centrum. In de benedenzalen worden vaak kunsttentoonstellingen gehouden. Op de bovenverdieping is een cafetaria-bistrot.

Geraadpleegde Informatie

• (it) Touring club italiano. (1993). Roma. Il Touring club, Milano. ISBN 88-365-0508-2. p. 355-357.
• (it) Willy Pocino. Le curiosità di Roma, p. 219. ISBN 978-88-541-1505-7. p. 219.
• (it) website Chiostro del Bramante, geraadpleegd op 16 december 2021.
• (it) webpagina S. Maria della Pace van Romasegreta, geraadpleegd op 16 december 2021.
• (it) webpagina Santa Maria della Pace van info.roma.it, geraadpleegd op 16 december 2021.
• (it) webpagina Convento e chiostro di Santa Maria della Pace van info.roma.it, geraadpleegd op 16 december 2021.

Zie de categorie Santa Maria della Pace (Rome) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.